Lekcja trzecia: twórz, organizuj i koordynuj koalicje

W kontekście zmian systemowych przy tworzeniu koalicji istotna jest zdolność łączenia różnych graczy, także z sektorów, które dotąd ze sobą nie współpracowały. To sprawia, że system jest postrzegany jako całość, a także toruje drogę nowej polityce i regułom, które nim rządzą. Co ważne, z badania wynika, że tworzenie koalicji nie jest wstępem do kontrolowania wyników. Chociaż badane organizacje wykorzystywały swoje zdolności w tym zakresie do propagowania wartości i zasad, nie dążyły do narzucania rozwiązań ani promowana własnych produktów i usług. W istocie przekonały się, że aby współpraca różnych podmiotów była skuteczna, trzeba zachować obiektywizm, jak odkryła Jeroo Billimoria z Child & Youth Finance International (CYFI).

Kiedy Billimoria próbowała działań rzeczniczych propagujących nową politykę i postawy pod auspicjami Aflatounu, spotkała się ze znacznym oporem ze strony decydentów i decydentek, na których_re chciała wpłynąć. Aflatoun postrzegano jako dostawcę usług mającego własne interesy (promowanie swojego programu nauczania), co nie pozwalało mu być bezstronnym pośrednikiem w realizacji celów systemowych. Decyzja o stworzeniu CYFI jako nowego podmiotu wynikała w znacznej mierze z tego, że potrzebny był obiektywny organizator, który umiałby skoordynować różne podmioty w systemie, by wspólnie występowały na rzecz zmian politycznych.

CYFI łączy kluczowych aktorów i aktorki z sektora finansowego i edukacyjnego, by współpracowali_ły przy zmianie polityki i regulacji niepozwalających dzieciom otwierać kont bankowych i uczyć się zarządzania swoimi finansami. Sztandarowy program CYFI, Global Money Week, ma otwierać drzwi, być łatwym pierwszym krokiem dla krajów dołączających do sieci CYFI. Za pośrednictwem tego programu kraje tworzą komitety, często przy ministerstwie lub banku centralnym, które stają się trwałym mechanizmem działania na rzecz krajowej reformy. Z czasem CYFI wywiera tzw. pozytywną presję, by zachęcać przedstawicieli państwowych do wywiązania się z obietnic likwidacji barier i wdrażania reform edukacyjnych, wzmacniających finansową pozycję dzieci. Zobowiązania składa coraz więcej krajów, a w monitorowaniu realizacji obietnic i mierzeniu postępów ważną rolę odgrywają regionalne szczyty CYFI i usługi doradcze.

Gary White – współzałożyciel i prezes water.org,

przedsiębiorca społeczny Schwab Foundation

Inna z badanych organizacji, Nidan, działa na drugim końcu spektrum: łączy oddolne społeczności, które na zmianach systemowych mogą najwięcej zyskać albo stracić. Nidan ma siedzibę w Indiach, gdzie mierzy się z ogromnymi nierównościami i niesprawiedliwością społeczną, jakich doświadczają pracownicy i pracownice nieformalni_ne, stanowiący ponad 90% indyjskiej siły roboczej i wytwarzający ponad 50% dochodu narodowego.

Pracownicy i pracownice nieformalni_ne mają nieregularne, niepewne dochody, brak im dostępu do standardowej ochrony pracy (np. ubezpieczeń społecznych) i są narażeni na wyzysk ze strony pracodawców. Podgrupę stanowią tu samozatrudnieni_nione pracownicy i pracownice nieformalni_ne, którzy_re mają podobne problemy, a także mniejszy dostęp do finansowania oraz do rządowego i rynkowego wsparcia mikro i małych przedsiębiorstw. W odpowiedzi na te niesprawiedliwości Nidan inicjuje powstawanie instytucji ludowych, umożliwiających pracownikom i pracownicom nieformalnym tworzenie rynków zbytu na ich produkty i usługi, a jednocześnie organizowanie się i działanie na rzecz swoich praw. W tym modelu Nidan utworzył 22 niezależne, samodzielne organizacje, które zrzeszyły i wzmocniły pozycje ponad 700 000 pracowników i pracownic oraz ich rodzin w dziewięciu indyjskich stanach.

Chociaż Nidan skupia się na tworzeniu zrównoważonych modeli biznesowych i rynków zbytu dla pracowników i pracownic nieformalnych, jego największą siłą jest budowanie sieci, na którą składają się te organizacje. Kiedy pod koniec lat 90. XX w. założyciel Nidan, Arbind Singh, zaczął pracować z handlarzami i handlarkami ulicznymi, wprowadził koncepcję krajowej sieci stowarzyszeń handlu ulicznego, tak by zgromadzić liczniejsze poparcie dla ich postulatów. Jak wyjaśniał: „Organizujemy na dużą skalę, tworząc siłę w członkostwie. Staramy się pracować z licznym gronem, bo w liczebności jest siła – daje im to pewność siebie i poczucie przynależności do większej rodziny”.

W 1998 r. Nidan pomógł w tworzeniu Krajowego Stowarzyszenia Handlarzy Ulicznych Indii (National Association of Street Vendors of India, NASVI), zrzeszającego prawie 900 organizacji z całego kraju. Przez ponad dekadę, poprzez zbieranie ogromnej ilości danych, szkolenia, spotkania informacyjne, a w końcu protesty i strajki głodowe, NASVI i organizacje członkowskie działały na rzecz wprowadzenia krajowych przepisów dotyczących handlu ulicznego (późniejsza ustawa o handlu ulicznym), pierwszych tego rodzaju na świecie. Ustawa zapewnia istotną ochronę handlarzom ulicznym, a przede wszystkim formalizuje ich udział w podejmowaniu decyzji w społeczności lokalnej. Dziś doświadczenie NASVI i całej rozwiniętej sieci tworzy rdzeń szerszych działań Nidanu w zakresie organizowania pracowników i pracownic nieformalnych.

W procesie zmian systemowych to właśnie organizowanie oraz działania rzecznicze – a nie sama zmiana – są najważniejszymi krokami naprzód. Polityka i ramy prawne liczą się tylko o tyle, o ile są wdrażane. W tym sensie globalna sieć CYFI na rzecz obywatelstwa ekonomicznego dzieci opiera się na zobowiązaniu państw członkowskich do wypełnienia składanych obietnic. A chociaż uchwalenie ustawy o handlu ulicznym to ważne osiągnięcie Nidanu, okaże się użyteczne tylko wtedy, jeśli indyjskim stanom uda się te przepisy egzekwować. Zatem dla CYFI i Nidanu praca nad zmianami systemowymi dopiero się zaczęła.